فاجعه هایی که در ایران عادی می شود

یکی از حوادثی که در چند روز گذشته جسته و گریخته اخباری از آن در رسانه ها و مطبوعات منتشر شده است خبر غرق شدن  کشتی به نام " کوشا" در خلیج فارس در سواحل عسلویه بوده است.

ایران اگرچه یکی از کشورهای صدر نشین در آمار تصادفهای جاده ای و سوانح هوایی است اما گویا قرار است در حمل و نقل دریایی نیز حوادثی از این دست ملاحظه گردند. آمار شگفت انگیز کشته های جاده ای ما که با بیش از بیست و چند هزار نفر در سال که  معادل شهدای سالانه ما در جنگ تحمیلی است برای افکار عمومی و مسوولان به امری عادی مبدل شده است. سوانح و حوادث هوایی نیز هم چنان خطرسازند. اخبار فرودهای اضطراری و بدون چرخ و ... هم چنان متناوبا به گوش می رسد و نشان از بحرانی جدی در نظام حمل و نقل کشور دارد. متاسفانه علیرغم برخی تلاشها و برنامه ها هم چنان ریسک استفاده از وسایل نقلیه جاده ای و هوایی نسبت به استانداردهای بین المللی خیلی بالاتر است. اما با توجه به تداوم و تکراری و روزمرگی این گونه حوادث ، افکار عمومی به تبعات این حوادث، حساسیت خود را از دست داده اند. اما ماجرای این کشتی با توجه به جدید بودن و غیر تکراری بودن سوژه فرصت خوبی را برای تحلیل این نکات ضعف فراهم می سازد.

اصل ماجرا چه بود؟

کشتی عملیاتی" کوشا 1"روز پنج شنبه 28 مهرماه 1390 در 11 مایلی عسلویه غرق شد. طبق اخبار و گزارشها ،ماموریت

این کشتی، کیسه‌گذاری زیر خطوط لوله‌ی تازه تاسیس فاز 12 پارس جنوبی بوده است.

این کشتی 73 تن خدمه داشت که به نظر کارشناسان  از نظر مسائل ایمنی برای یک شناور «تعداد زیادی» محسوب می‌شود.به گفته‌ی مسئولان امر 60 تن از خدمه‌ی کشتی در ساعات نخستین نجات یافتند،  ولی 13 تن از آنان کشته شدند. گفته می‌شد که 6 تن از مفقود شدگان در اتاق فشار کشتی محبوس بودند. برخی از کشته شدگان ایرانی و برخی دیگر اتباع کشورهای دیگر بودند و اجساد آنها با فاصله زمانی از آب خارج شد.

کشتی کوشا چرا غرق شد؟

مثل همیشه درباره دلایل بروز یک سانحه دلایل مختلفی از نقطه نظرهای گوناگون بیان شده است.  تاکنون از عوامل مختلفی همچون حمل بیش از حد استاندارد کالا و تجهیزات، بدی آب و هوا، وقوع توفان و نقص فنی کشتی به عنوان دلایل وقوع این حادثه یاد شده است.

 تاکنون از عوامل مختلفی همچون حمل بیش از حد استاندارد کالا و تجهیزات، بدی آب و هوا، وقوع توفان و نقص فنی کشتی به عنوان دلایل وقوع این حادثه یاد شده است.

سایت «خبرآنلاین»  نوشت که علت غرق شدن کوشا یک، بارگیری بیش از ظرفیت و توفانی بودن خلیج فارس نبوده است.خبرآنلاین با اشاره به اینکه در اجرای طرح ها در منطقه پارس جنوبی، کیفیت فدای سرعت شده است، از مسئولان نفتی ایران خواست تا به فکر بها دادن به قوانین در مناطق عملیاتی باشند.

 در این میان، خبرگزاری ایرنا به نقل از یک کارشناس حوزه دریا و مطلع از وضعیت شناورهای دریایی، علت غرق شدن کشتی کوشا یک در آب های خلیج فارس را از رده خارج بودن آن اعلام کرد.

نهایتا یک منبع آگاه در گفتگو با مشرق  ضمن تشریح دلایل احتمالی غرق کشتی کوشا با بی‌معنا دانستن اظهار نظر افراد غیر متخصص گفت: بر اساس اطلاعات موجود کشتی کوشا در عرض 3 دقیقه و نیم به زیر آب رفته است که بسیار سریع و عجیب است و از ایجاد پارگی احتمالی در بدنه کشتی خبر می‌دهد. 

سکوت مسوولین، نه عذر خواهی و نه استعفا

یکی از ویژگی های سبک مدیریت ایرانی عدم استعفا و عذرخواهی تا آخرین لحظه است. اگر هر کدام از دلیل های بالا را بپذیریم احتمالا باید مقصری در میان رده های میانی یا بالایی مدیران داشته باشد. مثلا چه کسی اجازه داد که یک کشتی فرسوده در این پروژه استفاده شود؟ یا چه کسی اجازه داد این تعداد خدمه و یا بار در این کشتی قرار گیرد؟ چه کسی از طوفان این کشتی را مطلع نکرد و .... اصولا برای اکثر مدیران ایرانی استعفا و عذرخواهی معنای خاصی ندارد و برخلاف همتایان خود در نقاط دیگر کره خاک که با یک قصور یا تقصیر با شجاعت مسوولیت را می پذیرند و کنار می کشند ، هم چنان به ادامه "خدمت" مصرند.

بنا بر گزارش خبرگزاری ها پس از  نزدیک به 72 ساعت از غرق شدن شناور کوشا-1 در آبهای خلیج فارس ،هیچ یک از مسئولان ارشد مرتبط با این حادثه به محل سانحه نرفته و حتی صحبتی هم درباره این موضوع نکرده‌اند!!

به عنوان اصحاب مطبوعات و ناظران رسانه ،بارها  ملاحظه کرده ایم  که مسئولان در کشورهای مختلف دنیا با صورت گرفتن کوچکترین مشکلات در حیطه کاری شان بارها و بارها به ارائه توضیح پرداخته و در صورت عدم حل مشکل استعفا داده‌اند. با این حال اکنون با تایید خبر مرگ کشته شدن مفقودین باید به این سوال پاسخ داد که چرا  مسئولان منطقه ویژه در روزهای اول این اخبار را رد کرده و اعلام کرده بودند که هر خبری در این زمینه باید از سوی آنان تائید شود و در حال حاضر هیچ کسی مسوولیت را بر عهده نمی گیرد؟

فرافکنی از مسوولیت راه حل آخر مسوولین!

در این میان نهایتا میان مسوولین مختلف درباره این که چه کسی باید مسوولیت این حادثه را قبول کند اختلاف نظر بروز کرد. مسئولان شرکت مهندسی و ساخت تاسیسات دریایی ایران معتقدند چون حادثه در خلیج فارس به وقوع پیوسته و وقوع توفان دیر گزارش شده است، پس سازمان بنادر و دریانوردی باید پاسخگوی این حادثه باشد. این شرکت، مسئول مستقیم پروژه و کارفرمای کشتی «کوشا یک» بوده است.

 اما مسئولان سازمان بنادر و دریانوردی می گویند از ساعت ها قبل نسبت به وقوع توفان در خلیج فارس به تمامی شناورها از جمله کشتی «کوشا یک» هشدار داده شده است و مسئولان شرکت مهندسی و ساخت تاسیسات دریایی ایران باید پاسخگوی این حادثه باشند.

این سانحه  را نمی توان به عنوان یک سانحه  معمول تلقی کرد. ابعاد مدیریتی این سانحه نشانگر ضعفهای جدی مدیریتی و سازمانی در کشور ماست

اما عده ای دیگر از کارشناسان ضعف های ایمنی شرکتهای وابسته به  وزارت نفت را دارای اهمیت می دانند. از نگاه ایت کارشناسان اگر تاکنون بخش عمده ای از حوادث و کشته شدن کارکنان صنعت نفت به دلیل انفجار و آتش سوزی در خطوط لوله نفت و گاز، مجتمع‌های پتروشیمی، پالایشگاههای نفت و دکلهای حفاری بود، حالا با غرق شدن یک کشتی در خلیج فارس این حوادث از مناطق خشکی به دریا هم سرایت کرده است.کارشناسان حوزه اقتصاد انرژی یکی از مهمترین دلایل وقوع حوادث در صنعت نفت را اجرای ناقص سیاستهای اصل 44 قانون اساسی و عدم پایبندی بخش خصوصی به معیارها و ضوابط اچ.اس.ای و ایمنی پس از دریافت سهام شرکتهای دولتی صنعت نفت عنوان می کنند.

حرف آخر

این سانحه  را نمی توان به عنوان یک سانحه  معمول تلقی کرد. ابعاد مدیریتی این سانحه نشانگر ضعفهای جدی مدیریتی و سازمانی در کشور ماست. برخی از کارشناسان معتقدند که پس از وقوع این نوع حوادث در کشورهای پیشرفته  به  خصوص در کشورهای شرق آسیا مسئول مستقیم در نخستین اقدام از ادامه فعالیت رسمی خود استعفا می دهد  و حتی ممکن است به خاطر شرمندگی و خجالت از عدم انجام وظیفه محوله خودکشی کند! البته خودکشی و ... شاید گونه ای افراط در این زمینه باشد و به هیچ وجه پذیرفته نیست اما عدم مسوولیت پذیری نیز مورد پذیرش نمی باشد. متاسفانه این فرهنگ مدیریتی در کشور ما نهادینه نشده است و در اکثر مواقع این گونه سوانح به حساب بدی آب و هوا، خطای انسانی و ...گذاشته می شود.

حالا باید صبر کرد و دید  آیا " امواج خروشان و طوفان  خلیج فارس" به  خاطر  غرق کردن کشتی کوشا به عنوان متهم ردیف اول حادثه استعفا خواهد داد؟!!